در بازار های مالی، بورس اوراق بهادار در دو بستر مجزا انجام می‌پذیرد که هر یک ویژگی‌ها و کارکردهای خاص خود را دارا می‌باشند. نخست، بازار اولیه که به منزله‌ی دروازه‌ی ورود سهام جدید به عرصه‌ی معاملات است. در این بازار، شرکت‌ها برای اولین بار سهام خود را به سرمایه‌گذاران عرضه می‌کنند تا منابع مالی لازم برای توسعه و گسترش فعالیت‌های خود را تأمین نمایند.

اما پس از این مرحله، سهام وارد بازار ثانویه می‌شود؛ بازاری پویا و پر جنب و جوش که در آن، سهامداران existing به خرید و فروش سهام می‌پردازند. در این بازار، قیمت سهام بر اساس عرضه و تقاضا و همچنین عملکرد شرکت و شرایط اقتصادی به طور مداوم در حال نوسان است.

به عبارت دیگر، بازار اولیه، محل تولد سهام و بازار ثانویه، عرصه‌ی رقابت و داد و ستد آنهاست..

بازار اولیه چیست؟

هنگامی که یک دارایی برای اولین بار در معرض خرید و فروش قرار می‌گیرد، بازاری پدید می‌آید که به آن “بازار اولیه” می‌گویند. به بیان دیگر، بازار اولیه به محلی اطلاق می‌شود که در آن اوراق بهادار شرکت‌ها برای نخستین بار به سرمایه‌گذاران عرضه و فروخته می‌شود.

در این بازار، شرکت‌ها با ارائه سهام خود به عموم مردم، به طور مستقیم سرمایه مورد نیاز خود را تأمین می‌کنند. این فرآیند که به “پذیره‌نویسی” معروف است، از طریق بانک‌های نماینده شرکت یا سایر مؤسسات مالی مجاز انجام می‌پذیرد.

نکته قابل توجه این است که در بازار اولیه، فروشنده اوراق بهادار همواره خود شرکت منتشر کننده سهام است. این شرکت با ورود به این عرصه، فرصتی بی‌نظیر برای جذب سرمایه و آغاز فعالیت‌های خود به دست می‌آورد.

بازار ثانویه چیست؟

هنگامی که یک شرکت برای اولین بار سهام خود را به عموم عرضه می‌کند، این فرآیند در بازاری به نام “بازار اولیه” انجام می‌شود. در این مرحله، سرمایه‌گذاران می‌توانند سهام شرکت را مستقیماً از خود شرکت خریداری کنند. اما پس از این عرضه اولیه، سهام وارد “بازار ثانویه” می‌شود.

بازار ثانویه در واقع بستری پویا برای خرید و فروش سهام بین سرمایه‌گذاران است. به بیان دیگر، در این بازار، سهامداران می‌توانند سهام خود را به سایر سرمایه‌گذاران بفروشند و شرکت نقشی در این معاملات ندارد.

تصور کنید فردی در عرضه اولیه سهام یک شرکت، تعدادی سهم خریداری کرده است. حال اگر این فرد تصمیم به فروش سهام خود بگیرد، باید وارد بازار ثانویه شود و سهام خود را به دیگر سرمایه‌گذاران عرضه کند.

بازار ثانویه نقشی حیاتی در بازار سرمایه ایفا می‌کند. این بازار با فراهم آوردن امکان خرید و فروش مداوم سهام، نقدشوندگی سرمایه را تضمین می‌کند. به این ترتیب، سهامداران می‌توانند در هر زمان که بخواهند، سهام خود را به راحتی به پول نقد تبدیل کنند.

در واقع، بازار ثانویه به سهامداران این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به مراجعه مستقیم به شرکت و تحت فشار قرار دادن آن، از طریق معامله با دیگر سرمایه‌گذاران، از بازار خارج شوند و سرمایه خود را نقد کنند.

تفاوت‌های کلیدی بازار اولیه و ثانویه

اگرچه بازارهای اولیه و ثانویه در بورس اوراق بهادار دو مفهوم مجزا هستند، اما در واقع به طور جدایی‌ناپذیری به یکدیگر وابسته‌اند. این دو بازار مانند دو روی یک سکه هستند که برای عملکرد صحیح سیستم مالی به یکدیگر نیاز دارند.

بازار اولیه، محلی است که در آن شرکت‌ها برای اولین بار سهام خود را به عموم مردم عرضه می‌کنند. این فرآیند به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا سرمایه لازم برای توسعه و رشد خود را جذب کنند. اما بدون وجود بازار ثانویه، سهامی که در بازار اولیه عرضه می‌شود، نقدشوندگی خود را از دست می‌دهد. به عبارت دیگر، سرمایه‌گذاران قادر نخواهند بود سهام خود را به راحتی بفروشند و به پول نقد تبدیل کنند.

از سوی دیگر، بازار ثانویه بستری را فراهم می‌کند که در آن سهام شرکت‌ها پس از عرضه اولیه، میان سرمایه‌گذاران مختلف معامله می‌شود. این بازار به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تا سهام خود را بفروشند و سود کسب کنند یا سهام شرکت‌های دیگر را خریداری کنند. اما بدون وجود بازار اولیه، هیچ سهامی برای معامله در بازار ثانویه وجود نخواهد داشت.

بنابراین، می‌توان گفت که بازار اولیه و ثانویه مکمل یکدیگر هستند. بازار اولیه، سهام جدید را به بازار تزریق می‌کند و بازار ثانویه، نقدشوندگی و پویایی بازار را تضمین می‌کند. این دو بازار با هم، نقش حیاتی در تامین مالی شرکت‌ها و رشد اقتصادی ایفا می‌کنند.

انواع بازار ثانویه چیست؟

بازارهای ثانویه، عرصه‌ای پویا برای خرید و فروش سهام هستند که پس از عرضه اولیه سهام در بازار اولیه، فعالیت خود را آغاز می‌کنند. در این بازارها، سهامداران می‌توانند سهام خود را به سایر سرمایه‌گذاران واگذار کنند و سرمایه‌گذاران جدید نیز می‌توانند با خرید سهام، در مالکیت شرکت‌ها سهیم شوند.

دو مکانیزم اصلی برای انجام معاملات در بازارهای ثانویه وجود دارد:

1. حراج ناپیوسته: در این روش، معاملات به صورت لحظه‌ای انجام نمی‌شوند. در ابتدای روز معاملاتی، سفارشات خرید و فروش جمع‌آوری شده و با هدف کشف قیمت تعادلی، مورد بررسی قرار می‌گیرند. این قیمت، قیمتی است که در آن، تعداد سهام مورد تقاضا با تعداد سهام عرضه شده برابر است. پس از تعیین قیمت تعادلی، معاملات انجام می‌شوند.

2. حراج پیوسته: در این روش، معاملات به صورت مستمر و بدون وقفه انجام می‌شوند. به محض اینکه سفارش خرید با قیمت مناسب با سفارش فروش مطابقت پیدا کند، معامله انجام می‌شود. سهامداران می‌توانند تا زمانی که معامله انجام نشده است، سفارش خود را تغییر دهند یا لغو کنند.

در ادامه به بررسی انواع بازارهای ثانویه می‌پردازیم که هر یک ویژگی‌ها و قوانین خاص خود را دارند.

بورس چیست؟

بازار سرمایه، عرصه‌ای پویا و جذاب برای مبادله دارایی‌هاست. در این بستر، خریداران و فروشندگان گرد هم می‌آیند تا انواع دارایی‌های فیزیکی و غیرفیزیکی را معامله کنند. این مبادلات می‌تواند در یک مکان فیزیکی مشخص یا به صورت مجازی در فضای اینترنت انجام شود.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های بازار سرمایه، بورس اوراق بهادار است. در این بازار، سهام شرکت‌های مختلف به عنوان نمادی از مالکیت آنها، مورد معامله قرار می‌گیرد. علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در بورس می‌توانند از طریق وبسایت‌هایی مانند tsetmc.com به خرید و فروش سهام بپردازند و از این طریق در سودآوری شرکت‌ها سهیم شوند.

فرابورس چیست؟

ورود به عرصه بازار سرمایه، مستلزم رعایت ضوابط و مقررات ویژه‌ای است. شرکت‌هایی که خواهان عرضه سهام خود هستند، اما شرایط لازم برای حضور در بورس را ندارند، می‌توانند در بازار فرابورس فعالیت کنند. این بازار، پذیرای شرکت‌هایی با شفافیت عملیاتی و اطلاعات بنیادی ضعیف‌تر، و همچنین شرکت‌های کوچک‌تر است.

به دلیل عدم احراز شرایط بورس، ریسک معاملات سهام این شرکت‌ها افزایش می‌یابد. فرابورس، خود شامل بازارهای مختلفی است. به عنوان مثال، بازار سوم به معاملات میان فروشندگان و مؤسسات بزرگ اختصاص دارد، در حالی که بازار چهارم، محل انجام معاملات بین مؤسسات بزرگ است.

نکات مثبت بازار ثانویه

بازار ثانویه، بستری پویا و کارآمد برای خرید و فروش اوراق بهادار است که با ویژگی‌های منحصربه‌فرد خود، نقشی اساسی در دنیای سرمایه‌گذاری ایفا می‌کند. در این بازار، حجم بالای معاملات، به کاهش هزینه‌ها و افزایش سرعت انجام معاملات منجر می‌شود. قیمت‌ها نیز بر اساس تعامل نیروهای عرضه و تقاضا تعیین می‌شوند و به طور مداوم در حال نوسان هستند.

یکی از مهم‌ترین مزایای بازار ثانویه، نقدشوندگی بالای آن است. به این معنا که سرمایه‌گذاران می‌توانند به راحتی و در کمترین زمان ممکن، اوراق بهادار خود را به فروش برسانند و به نقدینگی مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند. این ویژگی، به دلیل حضور گسترده خریداران و فروشندگان در بازار ثانویه، تضمین می‌شود.

بازار ثانویه همچنین به دلیل شفافیت بالا و سرعت انتشار اطلاعات، از جذابیت خاصی برای سرمایه‌گذاران برخوردار است. هرگونه خبر یا اطلاعات جدید در مورد شرکت‌ها، به سرعت در قیمت سهام آنها منعکس می‌شود و سرمایه‌گذاران می‌توانند با آگاهی کامل، تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را اتخاذ کنند.

لازم به ذکر است که بازارهای ثانویه به دلیل اهمیت و نقش حیاتی خود در اقتصاد، تحت نظارت دقیق دولت‌ها قرار دارند. مقررات سختگیرانه‌ای که برای این بازارها وضع می‌شود، به منظور حفظ امنیت سرمایه‌گذاران و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی است. این قوانین و مقررات، به سرمایه‌گذاران اطمینان خاطر می‌دهد که سرمایه آنها در محیطی امن و قانونمند، مدیریت و محافظت می‌شود.

قیمت‌گذاری در بازار اولیه و ثانویه چگونه صورت می‌گیرد؟

در بازارهای مالی، دو نوع بازار اصلی برای خرید و فروش سهام وجود دارد. بازار اولیه، جایی است که شرکت‌ها برای اولین بار سهام خود را به سرمایه‌گذاران عرضه می‌کنند. در این بازار، قیمت سهام بر اساس ارزش‌گذاری شرکت توسط نهادهای مالی تعیین می‌شود. اما در بازار ثانویه، داستان متفاوت است. در این بازار، سهامی که قبلاً در بازار اولیه فروخته شده‌اند، بین سرمایه‌گذاران مختلف دست به دست می‌شوند و قیمت آنها کاملاً به نیروهای عرضه و تقاضا بستگی دارد.

به عبارت دیگر، در بازار ثانویه، این نگرش و پیش‌بینی سرمایه‌گذاران نسبت به آینده یک سهم است که قیمت آن را تعیین می‌کند. اگر جمع کثیری از سرمایه‌گذاران به رشد و شکوفایی آینده یک سهم خوش‌بین باشند، تقاضا برای خرید آن سهم افزایش می‌یابد و در نتیجه، قیمت آن به طور طبیعی صعود می‌کند.

از سوی دیگر، اگر سرمایه‌گذاران احساس کنند که یک سهم در آینده ارزش خود را از دست خواهد داد، تمایل آنها به فروش سهام افزایش می‌یابد. این افزایش عرضه، به نوبه خود، باعث کاهش قیمت سهام در بازار خواهد شد.

ریسک و بازدهی در بازار اولیه و ثانویه چگونه است؟

در بازار اولیه، قیمت اوراق بهادار تحت تأثیر مستقیم نیروهای عرضه و تقاضا قرار نمی‌گیرد و ممکن است با ارزش واقعی آنها اندکی فاصله داشته باشد. اما بازار ثانویه، ساختاری متفاوت دارد. در این بازار، سرمایه‌گذاران با ریسک‌هایی مانند نقدشوندگی و نوسانات قیمت مواجه هستند. سودآوری در بازار ثانویه به دو عامل بستگی دارد: تغییرات قیمت اوراق بهادار و عملکرد شرکت مربوطه. به همین دلیل، با وجود ریسک بالاتر در این بازار، سرمایه‌گذاران می‌توانند انتظار بازدهی بیشتری نیز داشته باشند.