در اقتصاد ایران، نرخ دلار به‌عنوان یک عامل کلیدی و تأثیرگذار بر بسیاری از جوانب اقتصادی شناخته می‌شود. نوسانات نرخ دلار نه‌تنها بر قدرت خرید مردم تأثیر می‌گذارد بلکه می‌تواند بر بازارهای مالی، قیمت کالاها و سیاست‌های اقتصادی کشور نیز تاثیرات عمیقی داشته باشد. حدود یکسال است که تنش های سیاسی و نظامی در منطقه‌ی خاورمیانه وجود دارد و این تنش‌ها باعث افزایش ریسک در کشور شده است. از طرفی با توجه به ناترازی های موجود در بدنه‌ی دولت و گزارشات بانک مرکزی مبنی بر افزایش روند خلق پول توسط بانک مرکزی، باعث شدنه است که ارزش واقعی دلار در کشور با توجه به محدودیت منابع ارزی بیش از انتظارات شود و با توجه به وجود انتظار تورمی در کشور زمزه های افزایش دوباره قیمت دلار ایجاد شود. لذا قصد داریم در این مقاله به بررسی فاکتورهای تاثیرگذار بر روی نوسان دلار و روش های ارزیابی دلار بپردازیم.

پیش بینی قیمت دلار در آبان ماه 1403

با توجه به تغییر سیاست پولی بانک مرکزی آمریکا و آرام تر شدن تنش های موجود در خاورمیانه و ا توجه به سیاست مالی انبساطی دولت که در بودجه جدید برای سال آینده در نظر گرفته احتمال آرام تر شدن روند صعودی دلار را شاهد باشیم. از طرفی قیمت دلار در ایران مطابق سال های گذشته مستعد افزایش در نیمه‌ی دوم سال است. با توجه به تشکیل کابینه جدید دولت و روی کار آمدن مسئولین جدید اقتصادی رویکرد های جدیدی در دستور کار است که باید در میان مدت منتظر نتیجه اش بود تا دقت تحلیل بیشتر باشد.

روش‌های تحلیل نرخ دلار

1. تحلیل تکنیکال دلار

در تحلیل قبل که در مهر ماه ارائه شد، اما در شرایط فعلی انتظار می‌رود قیمت دلار بین 62-68 هزار تومان در نوسان باشد و در بهترین حالت به ناحیه‌ی 60 هزار تومان بازگردد. در بدترین حالت هم دلار می‌تواند در آبان ماه به نواحی 68 هزار تومان بازگردد.

2. تحلیل فاندامنتال

تحلیل فاندامنتال یا بنیادی، به بررسی عوامل اقتصادی و سیاسی موثر بر نرخ دلار می‌پردازد. این تحلیل شامل بررسی شاخص‌های اقتصادی مانند نرخ تورم، تولید ناخالص داخلی (GDP)، و سیاست‌های پولی و مالی است. تحلیل فاندامنتال به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا دیدگاه عمیق‌تری نسبت به دلایل تغییرات نرخ دلار پیدا کنند.

روش های پیش بینی قیمت دلار

پیش بینی قیمت دلار، روش‌های متعددی دارد که مهم‌ترین آنها را در بخش زیر توضیح می‌دهیم.

محاسبه دلار از روند تورمی 

این روش، مرسوم‌ترین روش تعیین ارزش قیمت دلار در هر کشور است. ارزش دلار را از منظر نرخ تورم بررسی می‌کند و روش پیش‌بینی آن به این صورت است که نرخ تورم در کشور A  را از نرخ تورم در کشور آمریکا کم می‌کنند و انتظار دارند بر اساس قیمت پایه سال قبل، قیمت دلار برای انتهای سال محاسبه می‌کنند.

با توجه به تحلیل حساسیت انجام شده روی قیمت دلار در ایران ، با ایجاد سناریوهای مختلف روی تورم ایران و آمریکا می‌توان به ارزش قیمت دلار با توجه به روش تورم نسبی رسید. با توجه به سناریوهای محتمل در انتهای سال می‌توان تورم در ایران را بین 32-37% دانست و تورم تا انتهای سال جاری در آمریکا را نیز 2.5-3 % دانست. با این مفروضات قیمت دلار در انتهای سال از لحاظ ارزش و نه قیمت می‌تواند بین 76 -80 هزار تومان قیمت گذاری شود.

برابری نرخ درهم امارات

با استفاده از نرخ برابری درهم امارات به دلار آمریکا و ریال ایران نیز می‌شود ارزش دلار را بدست آورد. در این روش قیمت روز درهم به ریال را در نرخ برابری درهم-دلار آمریکا ضرب می‌کنیم و قیمت دلار بر حسب ریال به دست می‌اید. بسیاری از فعالان و دلالان بازار ارز، از این روش برای پیش بینی قیمت دلار استفاده می‌کنند.

برای مثال داریم :

• قیمت امروز نرخ درهم: 18,248 تومان
• برابری درهم-دلار: 3.67
• پیش بینی قیمت دلار: 66,970 تومان

تحلیل قیمت دلار با توجه به نقدینگی

رای محاسبه تقریبی نرخ ارز (قیمت دلار به ریال ایران)، می‌توان از یک فرمول ساده بر اساس ذخایر ارزی ایران (همانطور که توسط صندوق بین‌المللی پول گزارش می‌شود) و میزان نقدینگی (M2، که گسترده‌ترین تعریف از نقدینگی است) استفاده کرد. رابطه کلی به این صورت است:

مراحل:

1. ذخایر ارزی: آخرین داده‌های مربوط به ذخایر ارزی ایران را از صندوق بین‌المللی پول یا بانک مرکزی ایران (به دلار آمریکا) بدست آورید.
2. نقدینگی (M2): آخرین مقدار نقدینگی (M2) که شامل پول در گردش و سپرده‌های جاری و همچنین سپرده‌های کوتاه‌مدت است را تهیه کنید.
3. کاربرد: نقدینگی (M2) را بر ذخایر ارزی تقسیم کنید تا قیمت تقریبی دلار به ریال ایران (IRR) را بدست آورید

با توجه به نرخ  تعدیل، میزان نقدینگی به روز کشور  حدود 9,544 همت می‌باشد و میزان ذخایر ارزی را 120 میلیارد دلار در نظر بگیرید که در این صورت قیمت هر دلار در ایران معادل 79 هزار و پانصد تومان محاسبه می‌شود.

نرخ سکه امامی

با توجه به اینکه سکه دارای یک ارزش ذاتی است و نقدشوندگی مطلوبی در بازار دارد، همواره یکی از گزینه‌های سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذران در ایران بوده است. با استفاده از فرمول قیمت سکه امامی و محاسبه قیمت دلار در آن می‌توان یک قیمت نسبی از دلار پیش بینی کرد.

فرمول قیمت سکه امامی

(قیمت انس جهانی × قیمت دلار) / 31.1034 × 22/24 × وزن سکه

با توجه به این فرمول و قیمت فعلی سکه تمام که معادل 51 میلیون 490 هزار تومان در حال معامله‌است قیمت دلار محاسبه شده در سکه امامی معادل 78 هزار تومان می‌باشد.

نرخ برابری قدرت خرید (Purchasing Power Parity – PPP)

نرخ برابری قدرت خرید (PPP) یک معیار اقتصادی است که بر اساس آن نرخ مبادله بین دو ارز محاسبه می‌شود به گونه‌ای که سبد مشابهی از کالاها و خدمات در هر دو کشور با استفاده از ارزهای محلی بتواند با یک هزینه برابر خریداری شود. به عبارت دیگر، PPP نشان می‌دهد که چقدر یک ارز در برابر ارز دیگر قدرت خرید دارد، با در نظر گرفتن تفاوت‌های قیمتی در کشورها.

محاسبه PPP در ایران:

نرخ برابری قدرت خرید برای هر کشور، از جمله ایران، توسط نهادهای اقتصادی بین‌المللی مانند بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول (IMF) محاسبه می‌شود. این نهادها قیمت سبدهای استاندارد کالاها و خدمات را در کشورها بررسی می‌کنند تا قدرت خرید هر ارز را در مقایسه با سایر کشورها بسنجند.

در ایران، نرخ برابری قدرت خرید دلار معمولاً پایین‌تر از نرخ ارز بازار آزاد است. دلیل این تفاوت، قیمت‌های پایین‌تر کالاها و خدمات داخلی به دلیل عوامل اقتصادی و تورم داخلی است.

تفاوت نرخ PPP و نرخ ارز بازار آزاد:

1. نرخ بازار آزاد (Official Exchange Rate): نرخ مبادله‌ای است که ارزها در بازارهای مالی بین‌المللی با آن معامله می‌شوند. این نرخ تحت تاثیر عرضه و تقاضای ارز و شرایط اقتصادی قرار دارد.
2. نرخ PPP: نرخ تئوری است که بر اساس قدرت خرید یک ارز در مقایسه با ارز دیگر محاسبه می‌شود. PPP از تفاوت‌های قیمتی بین کشورها برای سبد یکسانی از کالاها و خدمات استفاده می‌کند.

عوامل تاثیرگذار بر نرخ دلار در ایران

1. تحریم‌های بین‌المللی

تحریم‌های اقتصادی و مالی، به‌ویژه تحریم‌هایی که بر صادرات نفت و سیستم مالی ایران تأثیر می‌گذارند، یکی از عوامل کلیدی در نوسانات نرخ دلار هستند. این تحریم‌ها دسترسی ایران به منابع ارزی بین‌المللی را محدود کرده و به افزایش تقاضا برای دلار در بازار داخلی منجر می‌شود.

2. تورم داخلی

تورم یکی از عوامل بنیادی تأثیرگذار بر نرخ دلار است. زمانی که نرخ تورم در کشور افزایش می‌یابد، ارزش پول ملی کاهش می‌یابد و تقاضا برای دلار به‌عنوان یک دارایی امن افزایش می‌یابد. این امر به افزایش نرخ دلار منجر می‌شود. بررسی شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) و سایر شاخص‌های اقتصادی می‌تواند به تحلیل تأثیر تورم بر نرخ دلار کمک کند.

3. سیاست‌های پولی و مالی دولت

سیاست‌های پولی و مالی دولت نیز تأثیر زیادی بر نرخ دلار دارند. تغییرات در نرخ بهره، مدیریت نقدینگی، و سیاست‌های ارزی می‌توانند به‌طور مستقیم بر عرضه و تقاضای دلار تأثیر بگذارند. به‌عنوان مثال، افزایش نرخ بهره می‌تواند به تقویت پول ملی و کاهش نرخ دلار منجر شود.

4. نوسانات بازار جهانی نفت

ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان، به‌طور مستقیم تحت تأثیر نوسانات بازار جهانی نفت قرار دارد. کاهش قیمت نفت می‌تواند منجر به کاهش درآمدهای ارزی کشور و افزایش نرخ دلار شود. بررسی روند قیمت نفت و پیش‌بینی تغییرات آن می‌تواند به تحلیل دقیق‌تر نرخ دلار کمک کند.

5. دلار چند نرخی در اقتصاد ایران

با توجه به چند نرخی شدن اقتصاد ایران و وجود شکاف قیمتی، که حاصل پرداخت  سوبسید دولت به صنایع است، قیمت دلار در ایران باعث بهره‌‌ور اعلام شدن بسیاری از صنایع نا بهره‌ ور در کشور است. یکی از رویکردهای مفید برای ایجاد نوسان منطقی در قیمت دلار آزاد کمتر کردن فاصله دلار نیمایی با دلار آزاد هست، که در دستور کارگروه اقتصادی دولت جدید قرار گرفته است.

تاثیرات نوسانات دلار بر اقتصاد ایران

1. تورم و افزایش قیمت‌ها

افزایش نرخ دلار معمولاً منجر به افزایش قیمت کالاها و خدمات در کشور می‌شود. به‌ویژه کالاهای وارداتی که بخش عمده‌ای از نیازهای کشور را تأمین می‌کنند، تحت تأثیر نرخ دلار قرار دارند. این افزایش قیمت‌ها می‌تواند فشار اقتصادی بیشتری بر مصرف‌کنندگان وارد کند و به افزایش نرخ تورم منجر شود.

2. کاهش ارزش پول ملی

نوسانات نرخ دلار به‌طور مستقیم بر ارزش پول ملی (ریال) تأثیر می‌گذارد. کاهش ارزش پول ملی می‌تواند به کاهش قدرت خرید مردم و افزایش نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی منجر شود.

3. تأثیر بر بازار سرمایه

نوسانات نرخ دلار تاثیرات زیادی بر بازار سرمایه دارد. افزایش نرخ دلار ممکن است به افزایش ارزش سهام شرکت‌های صادراتی و کاهش ارزش سهام شرکت‌های وارداتی منجر شود. این نوسانات می‌تواند بر سودآوری و ارزش‌گذاری شرکت‌ها در بازار تأثیرگذار باشد.

4. تأثیر بر تجارت خارجی

نرخ دلار به‌طور مستقیم بر تجارت خارجی کشور تأثیر می‌گذارد. افزایش نرخ دلار می‌تواند به کاهش واردات و افزایش هزینه‌های تولید داخلی منجر شود. از طرف دیگر، ممکن است صادرات را جذاب‌تر کند و به افزایش درآمدهای ارزی کمک کند.

انواع قیمت ها در بازار دلار

در بازار ارز ایران، همواره شاهد این بوده‌ایم که چندین قیمت برای دلار نام برده می‌شود. دلار آزاد نقدی، دلار سنایی، دلار فردایی و دلار هرات جزء این قیمت‌ها هستند که در بخش زیر، به توضیح بیشتر آن‌ها می‌پردازیم.

قیمت دلار آزاد نقدی

اصلی‌ترین قیمت دلار در بازار ارز، دلار آزاد نقدی است. قیمتی که عموم مردم، به عنوان قیمت دلار آن‌ را می‌شناسند. در حقیقت این قیمت نرخ خرید و فروش دلار در بازارهای آزاد (غیر رسمی و غیر دولتی) است که عرضه و تقاضا مردم نقش بسزایی در شکل گیری آن دارد. هرگونه اتفاق سیاسی، اقتصادی، اجتماعی که بر وضعیت کشور تاثیرگذار باشد، ابتدا در قیمت دلار بازار آزاد تاثیر می‌گذارد و بعدا در نرخ‌های بعدی، خود را نشان می‌دهد.

قیمت دلار فردایی

دلار فردایی، نرخ غیر رسمی است که توسط فعالان و دلالان بازار، روزانه معامله می‌شود، اما زمان تحویل و تسویه آن فردای آن روز در نظر گرفته می‌شود. قیمت دلار فردایی، بیشتر بر اساس پیش بینی های آینده دلال‌های بازار قیمت‌گذاری می‌شود و نمی‌توان قیمت مشخصی برای آن در نظر گرفت. در مواقعی ممکن است این تغییر قیمت، نشان دهنده هیجان بازار، نسبت به یک رویداد سیاسی که فعلا قطعیتی در آن وجود ندارد، باشد.

.

قیمت دلار هرات، سلیمانیه و دبی

افغانستان، امارات، عراق جز کشورهایی هستند که با ایران مبادلات وارداتی و صادراتی بیشتری نسبت به کشورهای همسایه دیگر دارند. به همین دلیل قیمت دلار در این مراکز، اهمیتی زیادی در شکل گیری قیمت دلار آزاد دارد. هرات در افغانستان، سلیمانیه در عراق و دبی در امارات، شهرهایی هستند که به دلیل معاملات بالای ارزی در این شهرها قیمت دلار بر اساس تقاضای تجارت‌گران شکل می‌گیرد و بررسی قیمت در این نقاط می‌تواند به پیش بینی قیمت دلار در داخل ایران کمک کند.