فرابورس چیست؟ سرمایه گذاری در آن چه مزایایی دارد؟
در دنیای امروز، سرمایه‌گذاری به یکی از دغدغه‌های اصلی افراد تبدیل شده است. بازارهای مالی، بستری را فراهم می‌کنند تا افراد با سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مختلف، ارزش سرمایه خود را حفظ کرده و حتی آن را افزایش دهند. یکی از این بازارها، بازار سرمایه است که در سال‌های اخیر توجه بسیاری را به خود جلب کرده است.
اما بازار سرمایه، دنیایی گسترده و پیچیده است که برای ورود به آن، آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات تخصصی آن ضروری است. یکی از این مفاهیم، “فرابورس” است که اغلب با ابهامات و سوالات زیادی برای سرمایه‌گذاران، به خصوص تازه‌واردان، همراه است.
در این مقاله، به زبانی ساده و قابل فهم، به معرفی فرابورس و تفاوت‌های آن با بورس خواهیم پرداخت تا تصویری روشن از این بازار نوظهور برای شما ترسیم کنیم.
بازار بورس چیست؟
بازار بورس، فضایی پویا و سازمان‌یافته برای دادوستد انواع دارایی‌هاست. در این بازار، قیمت‌ها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین شده و معاملات کالاها، اوراق بهادار و حتی انرژی صورت می‌پذیرد.
در ایران، سه نوع بازار بورسی اصلی وجود دارد:
- بورس اوراق بهادار: محلی برای خرید و فروش سهام شرکت‌ها و اوراق مشارکت. این بازار، بستری برای سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی و مشارکت در رشد اقتصادی بنگاه‌ها فراهم می‌کند.
- بورس کالا: در این بازار، کالاهای فیزیکی مانند محصولات کشاورزی، صنعتی و معدنی معامله می‌شوند. بورس کالا، شفافیت و کارایی را در خرید و فروش این محصولات افزایش می‌دهد.
- بورس انرژی: بازاری تخصصی برای معاملات حامل‌های انرژی نظیر نفت، گاز و برق. در این بازار، علاوه بر کالاهای انرژی، اوراق بهادار مرتبط با آنها نیز قابل معامله هستند.
لازم به ذکر است که نوع دیگری از بازار بورس به نام بورس ارز نیز وجود دارد که در آن ارزهای مختلف کشورها مبادله می‌شود، هرچند این نوع بورس هنوز در ایران راه‌اندازی نشده است.
برای آشنایی بیشتر با سازوکار بازار بورس و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در آن، می‌توانید به مقاله “آشنایی با سرمایه‌گذاری در بازار بورس” مراجعه کنید.
مزایای حضور در بازار فرابورس برای شرکت‌ها
فرابورس، بستری پویا برای رشد و توسعه شرکت‌ها فراهم می‌کند. در این بازار، شرکت‌ها با عرضه سهام خود به عموم، نه تنها به منابع مالی جدید دسترسی پیدا می‌کنند، بلکه از مزایای متعدد دیگری نیز بهره‌مند می‌شوند.
تأمین مالی: شرکت‌ها با ورود به فرابورس، امکان جذب سرمایه‌های عمومی را به دست می‌آورند. این سرمایه‌ها می‌توانند در طرح‌های توسعه‌ای و افزایش ظرفیت تولید شرکت به کار گرفته شوند و به رشد و سودآوری بیشتر آن کمک کنند.
سهولت پذیرش: در مقایسه با بورس، فرآیند پذیرش در فرابورس ساده‌تر و سریع‌تر است. این امر به شرکت‌ها اجازه می‌دهد با صرف زمان و هزینه کمتر، به بازار سرمایه وارد شوند و از مزایای آن بهره‌مند گردند.
معافیت‌های مالیاتی: شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس، از تخفیف‌های مالیاتی برخوردار می‌شوند. این تخفیف‌ها به کاهش هزینه‌های شرکت و افزایش سودآوری آن کمک می‌کند.
انعطاف‌پذیری و ارتقاء: فرابورس از بازارهای مختلفی تشکیل شده است. شرکت‌ها می‌توانند با تلاش برای بهبود عملکرد و رعایت ضوابط، به بازارهای بالاتر و با اعتبار بیشتر در فرابورس راه یابند.
افزایش آگاهی عمومی: حضور در فرابورس، به معرفی شرکت به سرمایه‌گذاران و عموم مردم کمک می‌کند. این امر موجب افزایش شناخت از شرکت و محصولات آن شده و به گسترش فعالیت‌های شرکت کمک می‌کند.
شفافیت و اعتماد: شرکت‌های فرابورسی موظف به ارائه اطلاعات مالی و عملکردی خود به سازمان بورس هستند. این شفافیت، اعتماد سرمایه‌گذاران و سایر ذینفعان را به شرکت افزایش می‌دهد و به اعتبار آن می‌افزاید.
در مجموع، فرابورس فرصت‌های منحصربه‌فردی برای رشد و شکوفایی شرکت‌ها فراهم می‌کند. با بهره‌گیری از این فرصت‌ها، شرکت‌ها می‌توانند به اهداف بلند مدت خود دست یابند و در مسیر موفقیت گام بردارند.
ساختار بازار فرابورس
در ایران، معاملات اوراق بهادار در بستر فرابورس، در قالب چهار بازار مجزا سازماندهی می‌شود. این چهار بازار عبارتند از: بازار اول، بازار دوم، بازار پایه (شامل سه تابلو با رنگ‌های زرد، نارنجی و قرمز) و بازار سوم. هر یک از این بازارها، شرایط و ضوابط مخصوص به خود را برای پذیرش و معامله اوراق بهادار دارند.
1-بازار اول فرابورس: معیارهای ورود و مزایا
بازار اول فرابورس، در مقایسه با سایر بازارهای این نهاد مالی، شرکت‌های پذیرفته‌شده را ملزم به رعایت استانداردهای سختگیرانهتری می‌نماید. این امر موجب ارتقای شفافیت و بهبود عملکرد شرکت‌ها شده و به سرمایه‌گذاران اطمینان خاطر بیشتری می‌بخشد. در این بازار، دامنه نوسان قیمت سهام در بازه 7- تا 7+ درصد محدود شده است.
برای ورود به بازار اول فرابورس، شرکت‌ها باید مجموعه‌ای از شرایط را احراز کنند، از جمله:
- ثبت رسمی نزد سازمان: شرکت باید نزد سازمان بورس و اوراق بهادار به طور رسمی ثبت شده باشد.
- عدم زیان انباشته: شرکت نباید زیان انباشته داشته باشد و صورت‌های مالی آن باید نشان‌دهنده سودآوری باشد.
- حداقل شناوری سهام: حداقل 10 درصد از کل سهام شرکت باید شناور باشد، به این معنی که قابلیت معامله در بازار را داشته باشد.
- سابقه فعالیت: شرکت باید حداقل دو سال سابقه فعالیت مستمر داشته باشد.
- صلاحیت مدیران: مدیرعامل و اعضای هیئت مدیره نباید دارای محکومیت کیفری یا سوء پیشینه باشند.
- حداقل سرمایه: سرمایه ثبت شده شرکت باید حداقل 200 میلیارد ریال باشد.
- نوع سهام: سهام شرکت باید با نام باشد.
با توجه به الزامات مذکور، شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار اول فرابورس، از اعتبار و ثبات بیشتری برخوردارند و به عنوان گزینه‌ای مطمئن‌تر برای سرمایه‌گذاری مطرح می‌شوند.
2-شرکت‌های سهامی عام و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازار دوم فرابورس
بازار دوم فرابورس، بستری پویا برای شرکت‌های سهامی عام است که در مراحل مختلف چرخه حیات خود قرار دارند. این بازار، فرصتی استثنایی برای سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا و همچنین شرکت‌هایی که با چالش‌های مالی روبرو هستند و به دنبال جذب سرمایه برای گذار به مرحله جدیدی از فعالیت خود می‌باشند.
در این بازار، سهام شرکت‌های متنوعی از جمله شرکت‌های تازه تاسیس که در ابتدای مسیر رشد خود قرار دارند، شرکت‌های با سابقه‌ای که به دلیل شرایط اقتصادی با زیان مواجه شده‌اند و شرکت‌های سهامی خاصی که قصد ورود به بازار بورس و تبدیل شدن به سهامی عام را دارند، عرضه می‌شود.
این بستر، امکان مشارکت در رشد و توسعه شرکت‌ها را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند و به شرکت‌ها نیز این امکان را می‌دهد تا با جذب سرمایه، به اهداف تجاری خود دست یابند و جایگاه خود را در بازار تثبیت کنند.
3- بازار سوم فرا بورس
بازار سوم فرابورس، بستری برای شرکت‌هایی است که هنوز موفق به احراز شرایط لازم برای ورود به بازارهای اصلی فرابورس نشده‌اند. این شرکت‌ها، مانند شرکت‌های سهامی عام در شرف تأسیس، می‌توانند با طی مراحل مشخص و با رعایت ضوابط، در این بازار فعالیت کنند. به عنوان مثال، پذیره‌نویسی سهام شرکت‌های جدید، اغلب در بازار سوم فرابورس انجام می‌شود.
4-ازار پایه فرابورس
بازار پایه فرابورس، بستری برای خرید و فروش اوراق بهادار شرکت‌هایی است که شرایط ورود به بازارهای اصلی بورس یا فرابورس را ندارند. این شرکت‌ها به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- شرکت‌هایی که الزام قانونی برای حضور در بازار سرمایه دارند، اما تمایلی به پذیرش در بازارهای اصلی نشان نمی‌دهند.
- شرکت‌هایی که قبلاً در بازار بورس حضور داشته‌اند، اما به دلیل عدم احراز شرایط لازم، از فهرست بازار اصلی خارج شده‌اند.
- شرکت‌هایی که از ابتدا واجد شرایط پذیرش در بازارهای بورس و فرابورس نبوده‌اند و به همین دلیل، درخواست پذیرش آنها رد شده است.
در بازار پایه، الزامات افشای اطلاعات نسبت به بازارهای اول و دوم فرابورس کمتر است و همین امر، ریسک سرمایه‌گذاری در این بازار را افزایش می‌دهد.
شرکت‌های حاضر در بازار پایه، بر اساس میزان ریسک و شفافیت اطلاعات، در سه تابلو دسته‌بندی می‌شوند:
- تابلوی زرد: با دامنه نوسان قیمت روزانه ۳ درصد، برای شرکت‌هایی با ریسک کمتر.
- تابلوی نارنجی: با دامنه نوسان قیمت روزانه ۲ درصد، برای شرکت‌هایی با ریسک متوسط.
- تابلوی قرمز: با دامنه نوسان قیمت روزانه ۱ درصد، برای شرکت‌هایی با ریسک بالا.
روش معامله در فرابورس
برای ورود به دنیای سرمایه‌گذاری در بازار بورس و فرابورس، تفاوتی ندارد که سهام کدام شرکت را انتخاب می‌کنید. تنها کافیست کد بورسی و کد معاملاتی خود را دریافت کنید.
پلتفرم معاملاتی آرمان تدبیر، امکان ثبت نام و احراز هویت سجام و کارگزاری را به صورت همزمان و بدون هیچ هزینه‌ای برای شما فراهم کرده است. پس از تکمیل مراحل ثبت نام، می‌توانید با دسترسی به سامانه معاملاتی کمان، نماد مورد نظر خود را جستجو کرده و سرمایه‌گذاری خود را آغاز کنید.
تفاوت بورس و فرابورس
بورس و فرابورس، دو بازار مهم برای سرمایه‌گذاری در ایران هستند، اما تفاوت‌های کلیدی دارند.
ساختار بازار: بورس اوراق بهادار، دو بازار اصلی دارد: بازار اول و بازار دوم. در مقابل، فرابورس ایران از تنوع بیشتری برخوردار است و شامل بازارهای اول، دوم، سوم و پایه می‌شود. این تنوع، به سرمایه‌گذاران امکان انتخاب بیشتری می‌دهد، اما در عین حال، پیچیدگی‌های بیشتری را نیز به همراه دارد.
شرایط پذیرش: ورود به بورس اوراق بهادار، نیازمند رعایت استانداردها و ضوابط سختگیرانهتری نسبت به فرابورس است. شرکت‌های پذیرفته شده در بورس، ملزم به شفافیت مالی بیشتر و ارائه اطلاعات دقیق‌تر به سهامداران و سازمان بورس هستند. این شفافیت، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد و به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری در بورس اوراق بهادار سرمایه‌گذاری کنند.
گزارش‌دهی: شرکت‌های بورسی، در مقایسه با شرکت‌های فرابورسی، موظف به ارائه گزارش‌های مالی و عملکردی بیشتری به سرمایه‌گذاران و سازمان بورس هستند. این گزارش‌ها، شامل اطلاعات دقیق‌تری در مورد وضعیت مالی، عملکرد و برنامه‌های آینده شرکت است. دسترسی به این اطلاعات، به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا با آگاهی بیشتری در مورد شرکت‌ها تصمیم‌گیری کنند و ریسک سرمایه‌گذاری خود را کاهش دهند.
در نهایت، انتخاب بین بورس و فرابورس به عوامل مختلفی مانند میزان ریسک‌پذیری، سطح دانش و تجربه سرمایه‌گذار و همچنین اهداف سرمایه‌گذاری بستگی دارد.
آیا خرید سهام در بازار بورس و فرابورس تفاوتی دارد؟
در بازار بورس، سرمایه‌گذاران به طور مستقیم نمی‌توانند وارد معامله شوند و باید از طریق واسطه‌هایی به نام کارگزار فعالیت کنند. این کارگزاران، نقش نماینده خریدار و فروشنده را ایفا کرده و مسئولیت انجام معاملات را بر عهده دارند.
به طور مشابه، در بازار فرابورس نیز کارگزاران به عنوان رابط بین خریداران و فروشندگان عمل می‌کنند و تمامی معاملات سهام و اوراق بهادار از طریق آنها صورت می‌گیرد.
ساعات معاملاتی در فرابورس مشابه بورس، از شنبه تا چهارشنبه (به استثنای تعطیلات رسمی) از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ ظهر می‌باشد. لازم به ذکر است که از ساعت ۸:۳۰ تا ۹ صبح، زمان پیش‌گشایش بازار بوده و سرمایه‌گذاران می‌توانند در این بازه زمانی سفارشات خود را ثبت کنند.
مزایای ثبت شرکت‌ها در بازار فرابورس چیست؟
ورود به بازار سرمایه، به ویژه فرابورس، فرصت‌های بی‌شماری را برای شرکت‌ها فراهم می‌آورد. این بازار، علاوه بر مزایای مشترک با بورس اوراق بهادار، ویژگی‌های منحصر به فردی را نیز ارائه می‌دهد که در ادامه به طور خلاصه به آنها می‌پردازیم:
جذب سرمایه‌های مردمی:
فرابورس، بستری ایده‌آل برای تامین مالی از طریق مشارکت عمومی است. شرکت‌ها می‌توانند با عرضه سهام خود، سرمایه‌های مورد نیاز برای توسعه و گسترش فعالیت‌هایشان را به راحتی و با کمترین هزینه فراهم کنند. این روش تامین مالی، علاوه بر کاهش هزینه‌ها، ریسک فعالیت شرکت را نیز افزایش نمی‌دهد.
معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی:
شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس، از مزایای مالیاتی قابل توجهی بهره می‌برند. این مزایا شامل معافیت مالیاتی تا سقف 10 درصد درآمد و تخفیف در مالیات نقل و انتقال سهام می‌شود. این امر، جذابیت سرمایه‌گذاری در شرکت‌های فرابورسی را دوچندان می‌کند.
معرفی شرکت به جامعه سرمایه‌گذاران:
حضور در فرابورس، به منزله معرفی شرکت به طیف وسیعی از سرمایه‌گذاران، مشتریان و سایر ذینفعان است. انتشار اخبار و اطلاعات شرکت در سایت رسمی فرابورس، رسانه‌ها و سایر منابع اطلاع‌رسانی، به افزایش شناخت و اعتبار شرکت کمک شایانی می‌کند.
شفافیت اطلاعاتی و افزایش اعتماد:
فرابورس، استانداردهای شفافیت اطلاعاتی را برای شرکت‌ها تعیین می‌کند. دسترسی آسان به اطلاعات مالی قابل اتکا، اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کرده و آنها را به سرمایه‌گذاری در شرکت ترغیب می‌نماید.
کشف قیمت عادلانه سهام:
در فرابورس، قیمت سهام بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. این فرآیند، به کشف قیمت عادلانه سهام منجر شده و مبنایی برای ارزش‌گذاری شرکت محسوب می‌شود.
تسهیل در اخذ تسهیلات:
سهام شرکت‌های فرابورسی، به عنوان وثیقه قابل قبول برای دریافت تسهیلات بانکی شناخته می‌شود. این امر، دسترسی به منابع مالی را برای سهامداران تسهیل می‌کند.
امکان انتشار اوراق بهادار:
شرکت‌های فرابورسی می‌توانند برای تامین مالی پروژه‌های خود، اوراق بهادار منتشر کنند. این ابزار، انعطاف‌پذیری بیشتری را در تامین مالی برای شرکت‌ها فراهم می‌آورد.
به طور خلاصه، فرابورس، فرصت‌های بی‌نظیری را برای رشد و توسعه شرکت‌ها فراهم می‌کند. شفافیت، دسترسی به سرمایه، مزایای مالیاتی و افزایش اعتبار، تنها بخشی از مزایای حضور در این بازار پویا و رو به رشد است.
