اوراق مشارکت چیست؟انواع،خرید و فروش و تفاوت ها

بازار بورس اوراق بهادار، عرصه‌ای پویا و جذاب برای سرمایه‌گذاری است. در این بازار، علاوه بر سهام شرکت‌های مختلف، اوراق بهادار دیگری نیز با نام “اوراق مشارکت” معامله می‌شوند. این اوراق، فرصتی بی‌نظیر برای سرمایه‌گذاری با ریسک پایین و سود تضمین شده را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهند.

اوراق مشارکت توسط دولت، شرکت‌های خصوصی و نهادهای عمومی به منظور تأمین مالی پروژه‌های مختلف از جمله زیرساخت‌ها، طرح‌های توسعه و تسویه بدهی‌ها منتشر می‌شوند. خریداران این اوراق، در واقع در تأمین مالی این پروژه‌ها سهیم شده و در ازای آن، سودی ثابت و تضمین شده دریافت می‌کنند.

سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت، روشی مطمئن و کم‌ریسک برای کسب سود است. این اوراق، گزینه مناسبی برای افرادی است که به دنبال سرمایه‌گذاری با خیالی آسوده و بازدهی قابل قبول هستند.

برای خرید اوراق مشارکت، روش‌های مختلفی وجود دارد. بانک‌ها، کارگزاری‌ها و سامانه‌های آنلاین، از جمله راه‌های دسترسی به این اوراق هستند.

در ادامه، به بررسی دقیق‌تر اوراق مشارکت و نحوه خرید آن خواهیم پرداخت.

اوراق مشارکت یا Corporate Bond چیست؟

یکی از ابزارها بازار بورس، اوراق بهادار است که به عنوان سندی معتبر، مالکیت و حقوق مالی دارنده خود را تضمین می‌کند. این اوراق در بازارهای مالی مختلف خرید و فروش می‌شوند و می‌توان آنها را به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

• اوراق سهام: نمایانگر مالکیت در یک شرکت یا سازمان هستند و شامل انواع مختلفی مانند سهام عادی، سهام ممتاز و حق تقدم می‌شوند.
• اوراق بدهی: نشان‌دهنده تعهد بدهی یک نهاد به دارنده اوراق هستند و اوراق مشارکت و اوراق خزانه اسلامی از جمله آنها می‌باشند.
• اوراق مشتقه: ارزش خود را از دارایی‌های پایه مانند سهام، اوراق قرضه یا کالاها می‌گیرند و شامل قراردادهای آتی، اختیار معامله و سلف می‌شوند.

در این میان، اوراق مشارکت به عنوان یکی از انواع اوراق بهادار در ایران، نقش مهمی در تأمین مالی پروژه‌های مختلف دولتی و خصوصی ایفا می‌کند. این اوراق با قیمت اسمی و برای مدت زمان مشخصی منتشر می‌شوند و در سررسید، اصل سرمایه به همراه سود به دارنده آن پرداخت می‌گردد. سود این اوراق به صورت دوره‌ای و علی‌الحساب پرداخت می‌شود و ممکن است در پایان دوره، سود قطعی نیز به دارندگان آن تعلق گیرد.

با توجه به ماهیت این اوراق، سرمایه‌گذاران می‌توانند با خرید اوراق مشارکت، در پروژه‌های مختلف سرمایه‌گذاری کرده و از سود تضمین شده آن بهره‌مند شوند. در عین حال، با رسیدن موعد سررسید و تسویه کامل اوراق، ارتباط سرمایه‌گذاران با پروژه به پایان می‌رسد.

ویژگی‌‌های اوراق مشارکت

اوراق مشارکت، ابزاری جذاب برای سرمایه‌گذاری هستند، اما پیش از ورود به این حوزه، آشنایی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن‌ها ضروری است. در ادامه، به بررسی دقیق‌تر این ویژگی‌ها می‌پردازیم:

شناسایی اوراق:

اوراق مشارکت می‌توانند بانام یا بی‌نام باشند. اوراق بانام، به نام سرمایه‌گذار صادر می‌شوند و امنیت بیشتری دارند، در حالی که اوراق بی‌نام، به صورت “در وجه حامل” هستند و در صورت مفقودی، ریسک بیشتری متوجه سرمایه‌گذار خواهد بود. نوع اوراق، در زمان پذیره‌نویسی مشخص می‌شود.

اعتبار و ریسک:

برخی از اوراق مشارکت، توسط نهادهای معتبر ضمانت می‌شوند. این ضمانت، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش می‌دهد، اما ممکن است سود کمتری نسبت به اوراق پرریسک‌تر داشته باشد. با این حال، معمولاً سود اوراق مشارکت ضمانت‌شده، از سود سپرده‌های بانکی بیشتر است.

محاسبه سود:

یکی از جذابیت‌های اوراق مشارکت، سود تضمین‌شده آن‌هاست. این سود، به صورت علی‌الحساب توسط ناشر اوراق محاسبه و پرداخت می‌شود. در موارد نادر، ممکن است سود نهایی پروژه بیشتر از پیش‌بینی‌ها باشد و مابه‌التفاوت آن بین سرمایه‌گذاران تقسیم شود. سود اوراق مشارکت، از تفاوت قیمت خرید و فروش آن‌ها در زمان سررسید نیز حاصل می‌شود.

خرید و فروش:

نحوه معامله اوراق مشارکت به نوع آن‌ها بستگی دارد. برخی از اوراق، در بورس اوراق بهادار قابل معامله هستند و سرمایه‌گذاران می‌توانند به راحتی آن‌ها را خرید و فروش کنند. در مقابل، برخی دیگر از اوراق، قابلیت معامله در بورس را ندارند و سرمایه‌گذاران برای فروش آن‌ها باید به بانک عامل مراجعه کنند.

دسته‌بندی اوراق مشارکت

اوراق مشارکت، ابزارهای مالی هستند که به منظور تأمین مالی پروژه‌های مختلف منتشر می‌شوند و می‌توان آن‌ها را بر اساس ویژگی‌های گوناگون، دسته‌بندی کرد. یکی از این دسته‌بندی‌ها، بر مبنای محل معامله اوراق است. در این تقسیم‌بندی، دو نوع اوراق مشارکت وجود دارد:

1. اوراق مشارکت قابل معامله در بازار بورس:

این اوراق، قابلیت خرید و فروش در بورس اوراق بهادار یا فرابورس ایران را دارا هستند و به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• اوراق مشارکت ساده: این نوع اوراق، رایج‌ترین و ساده‌ترین نوع اوراق مشارکت هستند و به دلیل سهولت در خرید و فروش، گزینه‌ای مناسب برای سرمایه‌گذاری عموم مردم به شمار می‌روند. دارندگان این اوراق می‌توانند تا زمان سررسید، اوراق را نزد خود نگه داشته و سود دوره‌ای و اصل سرمایه خود را در سررسید دریافت کنند. همچنین، امکان فروش این اوراق در بازار سرمایه قبل از سررسید نیز وجود دارد. اوراق مشارکت ساده می‌توانند به صورت بانام یا بی‌نام منتشر شوند.

• اوراق مشارکت قابل تبدیل/تعویض: بر اساس قانون اوراق مشارکت مصوب سال 1376 مجلس شورای اسلامی، شرکت‌های سهامی عام می‌توانند اوراق مشارکتی منتشر کنند که در سررسید، قابلیت تبدیل به سهام همان شرکت یا تعویض با سهام سایر شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار را داشته باشند. این ویژگی، جذابیت این اوراق را برای سرمایه‌گذاران افزایش می‌دهد. اما با وجود این مزیت، این نوع اوراق مشارکت در بازار سرمایه ایران چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.

دو روش اصلی برای انجام معاملات اوراق مشارکت وجود دارد:

1. مراجعه حضوری به بانک:

اگر قصد خرید یا فروش اوراق مشارکت خارج از بورس را دارید، می‌توانید با همراه داشتن مدارک شناسایی معتبر (مانند شناسنامه و کارت ملی) به یکی از شعب بانک‌های عامل مراجعه کنید. کارشناسان بانک شما را در انجام مراحل خرید یا فروش راهنمایی خواهند کرد.

2. استفاده از سامانه‌های معاملاتی آنلاین:

برای معامله اوراق مشارکت بورسی، نیاز به یک کد معاملاتی آنلاین دارید. با استفاده از این کد، می‌توانید از طریق سامانه معاملاتی کارگزاری خود (مانند آساتریدر آگاه) یا از طریق ثبت سفارش اینترنتی، اوراق مورد نظر خود را خریداری یا به فروش برسانید.

نکات مهم:

• امکان معامله آنلاین اوراق مشارکت به بازاری که در آن منتشر می‌شوند بستگی دارد.
• اوراقی که در بازار پایه فرابورس عرضه می‌شوند، فقط از طریق ثبت سفارش اینترنتی قابل معامله هستند.
• اگر کد سهامداری شما غیر آنلاین است، برای خرید یا فروش اوراق باید به صورت حضوری به کارگزاری مراجعه کنید.

سامانه کمان آرمان تدبیر:

اگر می‌خواهید اوراق مشارکت بورسی را از طریق سامانه آساتریدر آگاه معامله کنید، می‌توانید از لینک زیر استفاده کنید:

[لینک به سامانه کمان آرمان تدبیر]

کارمزد و مالیات خرید و فروش اوراق مشارکت

در بازار بورس، اوراق مشارکت ابزاری برای سرمایه‌گذاری هستند که سود ثابت و تضمین‌شده‌ای را برای سرمایه‌گذاران به ارمغان می‌آورند. اما همانند هر سرمایه‌گذاری دیگری، معامله این اوراق نیز با هزینه‌هایی همراه است.

کارمزد معاملات:

به ازای هر معامله اوراق مشارکت، کارمزدی به عنوان حق‌الزحمه کارگزاری‌ها و نهادهای مالی دریافت می‌شود. این کارمزد، درصدی از مبلغ کل معامله است و به دو بخش خرید و فروش تقسیم می‌شود.

در حال حاضر، سقف کارمزد خرید و فروش اوراق مشارکت در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران، هر کدام ۰٫۰۰۰۷۲۵ درصد مبلغ معامله است. به عبارت دیگر، برای خرید و فروش اوراق مشارکت، در مجموع ۰٫۰۰۱۴۵ درصد از مبلغ معامله به عنوان کارمزد پرداخت می‌شود.

مالیات:

سود حاصل از اوراق مشارکت مشمول مالیات مقطوع ۵ درصد است. این بدان معناست که تنها مالیاتی که به سود اوراق مشارکت تعلق می‌گیرد، همین ۵ درصد است و هیچ مالیات دیگری بر سود یا معاملات این اوراق وضع نمی‌شود.

پرداخت‌کنندگان سود اوراق مشارکت، موظفند هنگام پرداخت سود، مالیات ۵ درصد را کسر و به حساب خزانه‌داری کل واریز کنند. همچنین، فهرستی از میزان سود پرداختی و مالیات کسر شده را به حوزه مالیاتی مربوطه ارائه دهند.

استثنائات:

در عرضه اولیه اوراق مشارکت، کارمزد خرید و فروش بر عهده ناشر اوراق است و از سرمایه‌گذاران دریافت نمی‌شود.

بازارگردان:

بازارگردان‌ها، نقش مهمی در افزایش نقدشوندگی اوراق مشارکت دارند. کارمزد خرید و فروش اوراق مشارکت برای بازارگردان‌ها، ۰٫۰۰۰۱۴۵ درصد مبلغ معامله است.

در نهایت، سرمایه‌گذاران باید قبل از خرید اوراق مشارکت، تمامی هزینه‌های مربوطه را در نظر بگیرند تا بتوانند بازدهی سرمایه‌گذاری خود را به طور دقیق محاسبه کنند.

سود اوراق مشارکت چقدر است؟

سود اوراق مشارکت توسط نهادهای مالی تعیین می‌شود و بانک مرکزی نیز بر این فرآیند نظارت دارد. این سود، معمولاً از سود سپرده‌های بانکی بیشتر است تا افراد به مشارکت در پروژه‌های عمرانی و تأمین مالی آنها ترغیب شوند.

درصد سود اوراق مشارکت به میزان سودآوری طرح‌های عمرانی وابسته است و معمولاً بین 18 تا 23 درصد در سال متغیر است. در پایان دوره سررسید، سود این اوراق به حساب سرمایه‌گذاران واریز می‌گردد.

به طور خلاصه، اوراق مشارکت، گزینه‌ای مطمئن و پرسود برای سرمایه‌گذاری میان‌مدت محسوب می‌شود، به ویژه در شرایطی که بازارهای مالی با تلاطم روبرو هستند.

تفاوت اصلی اوراق مشارکت و سهام چیست؟

یکی از مهم‌ترین وجوه تمایز سهام و اوراق مشارکت، به تضمین سودآوری آن‌ها باز می‌گردد. در واقع، اوراق مشارکت به سرمایه‌گذاران اطمینان می‌دهد که در پایان دوره سرمایه‌گذاری، سودی مشخص و از پیش تعیین‌شده را دریافت خواهند کرد. این در حالی است که سهام، چنین تضمینی را ارائه نمی‌دهد و سودآوری آن به عملکرد شرکت و عوامل متعدد دیگری بستگی دارد. به بیان دیگر، در سرمایه‌گذاری در سهام، امکان از دست دادن بخشی یا تمام سرمایه اولیه وجود دارد، در حالی که در اوراق مشارکت، اصل سرمایه و سود آن تضمین شده است.

تفاوت دیگر سهام و اوراق مشارکت در میزان اختیارات و نقش سرمایه‌گذاران در تصمیم‌گیری‌های شرکت است. دارندگان اوراق مشارکت، صرفاً در سود شرکت سهیم هستند و حق رأی یا دخالت در امور مدیریتی را ندارند. اما سهامداران به عنوان مالکان واقعی شرکت، در تصمیم‌گیری‌ها و تعیین مسیر آینده آن نقش دارند و می‌توانند نظرات و پیشنهادات خود را در مجامع عمومی شرکت مطرح کنند.

در نهایت، انتخاب بین سهام و اوراق مشارکت به عوامل مختلفی همچون میزان ریسک‌پذیری، افق زمانی سرمایه‌گذاری و اهداف مالی هر فرد بستگی دارد.

تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت

اوراق قرضه، در واقع نوعی وام‌دهی به ناشر اوراق است. سرمایه‌گذار با خرید اوراق قرضه، مبلغی را به ناشر قرض می‌دهد و در ازای آن، سود ثابتی را در دوره‌های مشخص دریافت می‌کند. ناشر می‌تواند این مبلغ را در هر زمینه‌ای که صلاح می‌داند، سرمایه‌گذاری کند و الزامی برای استفاده از آن در پروژه خاصی وجود ندارد.

اما اوراق مشارکت، ماهیت متفاوتی دارند. در اینجا، سرمایه‌گذار به نوعی شریک ناشر در یک پروژه خاص می‌شود. این پروژه می‌تواند ساخت یک کارخانه، احداث یک سد یا هر فعالیت اقتصادی دیگری باشد. سود اوراق مشارکت می‌تواند ثابت یا شناور باشد و به عملکرد پروژه بستگی دارد. در صورتی که اوراق مشارکت دارای ضمانت باشند، سرمایه‌گذار از ضرر احتمالی در امان خواهد بود.

یکی از ویژگی‌های مشترک اوراق قرضه و اوراق مشارکت، امکان تبدیل یا تعویض آنها به سایر اوراق بهادار است. همچنین، هر دو نوع اوراق می‌توانند دارای ضمانت باشند که به سرمایه‌گذار اطمینان خاطر بیشتری می‌دهد.

به طور خلاصه، اوراق قرضه و اوراق مشارکت دو ابزار مالی هستند که با وجود شباهت‌هایی در ماهیت بدهی بودن، تفاوت‌های مهمی در نحوه مشارکت سرمایه‌گذار و کاربرد منابع مالی دارند.

کدام نهادها امکان انتشار اوراق مشارکت دارند؟

در ایران، طیف وسیعی از نهادها مجاز به انتشار و عرضه اوراق مشارکت هستند. به طور خلاصه، می‌توان این نهادها را به شرح زیر دسته‌بندی کرد:

بخش خصوصی:

• شرکت‌های سهامی خاص و تعاونی‌ها: این شرکت‌ها تحت شرایط خاصی و با کسب مجوزهای لازم، می‌توانند اوراق مشارکت منتشر کنند.

بخش عمومی غیردولتی:

• موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی: با دریافت مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار، این موسسات اجازه انتشار و فروش اوراق مشارکت را خواهند داشت.

بخش عمومی دولتی:

• شرکت‌های سهامی عام: این شرکت‌ها با رعایت ضوابط مربوطه و پس از تصویب سازمان بورس و اوراق بهادار و مجمع عمومی فوق‌العاده سهامداران، می‌توانند اوراق مشارکت منتشر کنند.

• دولت و زیرمجموعه‌های آن: کلیه وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و موسسات دولتی برای تامین مالی پروژه‌های عمرانی، مجاز به انتشار اوراق مشارکت هستند.

• شهرداری‌ها: با اخذ مجوز از وزارت کشور و تصویب شورای اسلامی شهر، شهرداری‌ها می‌توانند برای تامین مالی طرح‌های عمرانی خود، اوراق مشارکت منتشر نمایند.