۳ روش خروج از موقعیت خرید در قراردادهای اختیار معامله

اختیار معامله، قراردادی است میان خریدار و فروشنده که در آن، فروشنده تعهد می‌دهد مقدار معینی از یک دارایی مشخص را در زمان یا زمان‌های مشخصی در آینده، به قیمتی که از پیش تعیین شده (قیمت اعمال) به خریدار بفروشد. در مقابل، خریدار اختیار معامله، این حق (نه الزام) را دارد که در سررسیدهای تعیین‌شده، قرارداد را اجرا کند یا از آن صرف‌نظر نماید.

بخش‌های قرارداد آپشن

قراردادهای اختیار معامله: ابزاری برای داد و ستد دارایی‌های گوناگون

سررسید: هر قرارداد اختیار معامله، چه خرید و چه فروش، دارای یک تاریخ انقضای معین است. این تاریخ، پایان اعتبار قرارداد را نشان می‌دهد و پس از آن، قرارداد قابلیت اجرایی نخواهد داشت.

ارزش‌گذاری: ارزش قراردادهای اختیار معامله، تابعی از بهای دارایی پایه است که مبنای قرارداد قرار می‌گیرد.

پاداش (Premium): برای نهایی کردن هر قرارداد اختیار معامله، مبلغی به عنوان پاداش در نظر گرفته می‌شود. تعیین این مبلغ، به عواملی چون بهای دارایی پایه، قیمت توافقی (قیمت اعمال)، زمان باقی‌مانده تا سررسید و همچنین نوسانات بازار وابسته است.

معاملات: در هر معامله، امکان داد و ستد یک یا چند قرارداد اختیار معامله، در انواع مختلف، وجود دارد.

نماد اختیار معامله

در بورس کالای ایران، قراردادهای اختیار معامله خرید با نمادی ویژه شناخته می‌شوند: حرف «ض» که در ابتدای نام کالا درج می‌شود. به همین ترتیب، برای شناسایی کالاهایی که امکان فروش آن‌ها در قالب قرارداد اختیار معامله وجود دارد، از حرف «ط» پیش از نام کالا استفاده می‌شود. این سیستم نمادگذاری، تشخیص سریع این نوع معاملات را برای فعالان بازار سرمایه آسان می‌سازد.

دارنده موقعیت خرید اختیار معامله

سه مسیر پیش روی خریدار اختیار معامله:

1. فروش مجدد قرارداد (Offsetting Position):

   • مفهوم: ساده‌ترین و رایج‌ترین روش خروج از قرارداد اختیار معامله، فروش مجدد آن است. فرض کنید شما اختیار خرید (Call Option) ۱۰۰ سهم شرکت “الف” را با قیمت توافقی (Strike Price) ۵۰ هزار تومان و تاریخ سررسید یک ماهه، خریداری کرده‌اید. حال دو حالت پیش می‌آید:

     • افزایش قیمت سهم: اگر قیمت سهم شرکت “الف” در بازار به ۶۰ هزار تومان برسد، ارزش اختیار خرید شما افزایش می‌یابد. شما می‌توانید این اختیار خرید را با قیمتی بالاتر (مثلاً به قیمت معادل ۸ هزار تومان به ازای هر سهم) به فرد دیگری بفروشید و از این معامله سود کنید. در واقع، شما بدون اینکه واقعاً سهام را بخرید، از نوسان قیمت آن سود برده‌اید.
     • کاهش قیمت سهم: اگر قیمت سهم شرکت “الف” به ۴۵ هزار تومان کاهش یابد، ارزش اختیار خرید شما کم می‌شود. در این حالت، ممکن است مجبور شوید اختیار خرید را با ضرر (مثلاً به قیمت معادل ۱ هزار تومان به ازای هر سهم) بفروشید.

   • مزیت: این روش به شما امکان می‌دهد بدون نیاز به تامین وجه کامل برای خرید دارایی پایه (در مثال ما، سهام)، از نوسانات قیمت آن سود (یا زیان) کنید. همچنین، نقدشوندگی بالایی دارد، زیرا می‌توانید به سرعت قرارداد را در بازار بفروشید.

2. اعمال اختیار معامله (Exercise):

   • مفهوم: اعمال اختیار معامله به این معناست که شما از حقی که قرارداد به شما می‌دهد، استفاده کنید.

     • اختیار خرید (Call Option): اگر اختیار خرید دارید، می‌توانید دارایی پایه را با قیمت توافقی (Strike Price) از فروشنده اختیار بخرید. مثلاً، در مثال قبلی، اگر در تاریخ سررسید قیمت سهم “الف” ۶۵ هزار تومان باشد، شما می‌توانید با اعمال اختیار خرید، ۱۰۰ سهم را به قیمت ۵۰ هزار تومان (قیمت توافقی) بخرید و بلافاصله آن‌ها را در بازار به قیمت ۶۵ هزار تومان بفروشید و سود کنید.
     • اختیار فروش (Put Option): اگر اختیار فروش دارید، می‌توانید دارایی پایه را با قیمت توافقی به فروشنده اختیار بفروشید. فرض کنید اختیار فروش ۱۰۰ سهم شرکت “ب” را با قیمت توافقی ۴۰ هزار تومان دارید. اگر در تاریخ سررسید قیمت سهم به ۳۰ هزار تومان کاهش یابد، شما می‌توانید با اعمال اختیار فروش، سهام خود را به قیمت ۴۰ هزار تومان بفروشید و از ضرر بیشتر جلوگیری کنید.

   • نکته مهم: اعمال اختیار معامله در قراردادهای اروپایی فقط در تاریخ سررسید امکان‌پذیر است، اما در قراردادهای آمریکایی، در هر زمانی پیش از سررسید می‌توان آن را اعمال کرد.

3. عدم اعمال اختیار و انقضای قرارداد (Expiration):

   • مفهوم: اگر اعمال اختیار معامله برای شما سودی نداشته باشد (یعنی قیمت بازار از قیمت توافقی برای اختیار خرید کمتر باشد یا برای اختیار فروش بیشتر باشد)، می‌توانید از اعمال آن صرف‌نظر کنید. در این صورت، قرارداد در تاریخ سررسید منقضی می‌شود و شما تنها پولی را که بابت خرید اختیار پرداخته‌اید (پرمیوم)، از دست می‌دهید.
   • مثال: اگر اختیار خرید ۱۰۰ سهم “الف” را با قیمت توافقی ۵۰ هزار تومان خریده باشید و در تاریخ سررسید، قیمت سهم ۴۰ هزار تومان باشد، منطقی نیست که سهام را با قیمت ۵۰ هزار تومان بخرید. در این حالت، اجازه می‌دهید قرارداد منقضی شود و ضرر شما محدود به همان مبلغ پرمیوم خواهد بود.

جمع‌بندی:

انتخاب هر یک از این سه روش به استراتژی معاملاتی، چشم‌انداز شما از قیمت دارایی پایه، و میزان ریسک‌پذیری شما بستگی دارد. درک عمیق این مفاهیم و تسلط بر تحلیل بازار، لازمه موفقیت در معاملات اختیار معامله است.

مدیریت ریسک و سود در قراردادهای آپشن

معاملات اختیار معامله (آپشن) نیز از قاعده کلی ریسک و بازده پیروی می‌کنند: سود بیشتر، ریسک بالاتری را می‌طلبد. بنابراین، پیش از ورود به این معاملات، میزان ریسک‌پذیری خود را بسنجید و استراتژی متناسب با آن را برگزینید.

نکته قابل توجه این است که معاملات آپشن، به دلیل ماهیت غیرآنی خود، فرصت کافی برای تحلیل و پیش‌بینی بازار فراهم می‌کنند. از همین رو، می‌توان از آن‌ها به عنوان ابزاری برای مدیریت ریسک و بهینه‌سازی بازده سرمایه‌گذاری بهره برد.

دارنده موقعیت فروش اختیار معامله

فروشنده اختیار معامله نیز می‌تواند از قرارداد خارج شود. او که تعهد فروش را پذیرفته، دو راه پیش رو دارد:

• بازخرید قرارداد: فروشنده می‌تواند با خرید همان اختیار معامله‌ای که قبلاً فروخته است، تعهد خود را از بین ببرد و از قرارداد خارج شود. به این کار، بستن موقعیت فروش می‌گویند. این اقدام معمولاً تا پیش از سررسید قرارداد انجام می‌شود.

مزایا و معایب قراردادهای اختیار معامله