صندوق سرمایه گذاری شاخصی (Index fund) چیست؟

صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی، ابزارهایی هستند که استراتژی آن‌ها بر پیروی از یک شاخص متمرکز است. مدیران این صندوق‌ها به جای انتخاب فعالانه سهام، ترکیبی از اوراق بهادار را گردآوری می‌کنند که از لحاظ ساختار و وزن، دقیقاً با شاخص مورد نظر همخوانی داشته باشد. به این ترتیب، عملکرد کلی صندوق، بازدهی مشابهی با عملکرد آن شاخص را به دنبال خواهد داشت. نقش مدیران در این صندوق‌ها، یک رویکرد کاملاً منفعل است و تمرکز اصلی‌شان بر حفظ انطباق ترکیب دارایی‌های صندوق با شاخص اصلی معطوف است.

ایده ایجاد این صندوق‌ها از فرضیه بازار کارا نشأت گرفته است. طبق این نظریه، اگر قیمت‌ها تمامی اطلاعات موجود در بازار را منعکس کنند، پیش‌بینی تغییرات آتی آن‌ها تقریباً غیرممکن خواهد بود. در چنین شرایطی، کسب بازدهی بیشتر از شاخص بازار بدون پذیرش ریسک یا هزینه اضافی، عملاً امکان‌پذیر نیست. همین ایده بود که جان بوگل را بر آن داشت تا برای نخستین بار صندوقی با هدف دنبال کردن شاخص S&P500 طراحی کند و با این نوآوری، شرکت خود را به یکی از غول‌های مدیریت دارایی در جهان تبدیل نماید.

صندوق سرمایه گذاری شاخصی چیست؟

صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی یا Index fund نوعی از صندوق‌های سهامی به شمار می‌رود که استراتژی اصلی آن، دنبال کردن یک شاخص خاص است. این صندوق‌ها پرتفوی خود را دقیقاً بر اساس ترکیب اوراق بهادار موجود در آن شاخص می‌چینند. در حال حاضر، شاخص بورس تهران اصلی‌ترین مرجع برای تشکیل سبد سهام این صندوق‌ها در ایران محسوب می‌شود.

هدف اصلی یک صندوق شاخصی، ایجاد یک پرتفوی سرمایه‌گذاری است که عملکرد آن کاملاً شبیه به یکی از شاخص‌های اصلی بازار، مانند شاخص کل، شاخص کل هم‌وزن یا شاخص ۳۰ شرکت بزرگ باشد. این رویکرد به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد بدون نیاز به تحلیل‌های پیچیده، از عملکرد کلی بازار بهره‌مند شوند.

صندوق های سرمایه گذاری شاخصی چه مزایایی دارند؟

یکی از مهم‌ترین برتری‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی، صرفه‌جویی چشمگیر در هزینه‌های اداره و مدیریت آن‌هاست. این صندوق‌ها با هدف دنبال کردن عملکرد شاخص‌های اصلی بازار، ساختار خود را به گونه‌ای تنظیم می‌کنند که حداقل هزینه ممکن را داشته باشند و از این طریق، عملکردی بسیار نزدیک به شاخص پایه خود ارائه دهند.

در این مدل از صندوق‌ها، نقش مدیر صندوق بیشتر از آنکه فعال باشد، غیرفعال است و همین امر باعث می‌شود تا ریسک تصمیم‌گیری‌های مدیریتی به حداقل برسد. چرا که هدف اصلی مدیران این صندوق‌ها، کسب سود مازاد نیست؛ بلکه تلاش آن‌ها برای همگام‌سازی و حفظ وزن اوراق با شاخص مورد نظر است.

معایب صندوق‌های شاخصی

محدودیت در بازدهی: صندوق‌های شاخصی به طور ذاتی طراحی شده‌اند تا عملکردی همسان با شاخص داشته باشند و نمی‌توانند عملکردی فراتر از شاخص اصلی بازار ارائه دهند. در نتیجه، اگر بازار در یک دوره زمانی عملکرد ضعیفی داشته باشد، بازدهی این صندوق‌ها نیز به همان نسبت کاهش پیدا خواهد کرد.

عدم انعطاف‌پذیری: این صندوق‌ها که به صورت غیرفعال مدیریت می‌شوند و صرفاً تغییرات شاخص را دنبال می‌کنند، در برابر نوسانات ناگهانی بازار یا شرایط خاص اقتصادی واکنش مناسب و به موقعی از خود نشان نمی‌دهند.

تاریخچه صندوق سرمایه گذاری شاخصی چیست؟

صندوق‌های شاخصی، داستانی از نوآوری در دهه ۱۹۷۰ میلادی را روایت می‌کنند. در آن سال‌ها، ایده‌ای جسورانه از سوی جان بوگل و جیمز لینگن مطرح شد. این دو اقتصاددان آمریکایی، مدلی نظری ارائه کردند که نشان می‌داد صندوق‌های شاخصی، پتانسیل عملکردی بهتر از صندوق‌های با مدیریت فعال را دارند.

ایده اصلی این رویکرد بر این پایه استوار بود که با دنبال کردن یک شاخص بازار، می‌توان بازدهی مشابه بازار را کسب کرد. همین امر باعث شد تا این صندوق‌ها به گزینه‌ای با ریسک کمتر در مقایسه با صندوق‌های مدیریت فعال تبدیل شوند.

ترکیب دارایی صندوق سرمایه گذاری شاخصی چیست؟

ترکیب دارایی‌ها در صندوق سرمایه‌گذاری، استراتژی آن را مشخص می‌کند. در این میان، صندوق‌های شاخصی و سهامی شباهت قابل‌توجهی دارند، زیرا هر دو دارایی‌های خود را از طریق سهام شرکت‌ها تشکیل می‌دهند.

اما تفاوت اصلی آن‌ها در نحوه انتخاب سهام است. صندوق‌های شاخصی تنها سهامی را می‌خرند که در یک شاخص مشخص قرار گرفته‌اند، در حالی که صندوق‌های سهامی با بررسی پتانسیل رشد و سودآوری، سهام شرکت‌های مختلف را به سبد خود اضافه می‌کنند. برای بررسی ترکیب دارایی‌های صندوق‌های شاخصی، می‌توانید به امیدنامه آن‌ها مراجعه کنید.

ویژگی های صندوق شاخصی

صندوق‌های شاخصی ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که آن‌ها را از دیگر ابزارهای سرمایه‌گذاری متمایز می‌کند. بارزترین تمایز این صندوق‌ها به شیوه مدیریت دارایی‌هایشان بازمی‌گردد. برخلاف مدیریت فعال که در بسیاری از صندوق‌ها رایج است، در صندوق‌های شاخصی از روش مدیریت غیرفعال یا منفعل (Passive) استفاده می‌شود.

در مدیریت منفعل، تیم مدیریت صندوق به جای خرید و فروش مداوم، یک سبد دارایی ثابت را برای بلندمدت ایجاد و نگهداری می‌کند. این رویکرد در نقطه مقابل مدیریت فعال قرار دارد که در آن مدیران با خرید و فروش‌های مکرر و لحظه‌ای تلاش می‌کنند تا بازدهی را به حداکثر رسانده یا ریسک را مدیریت کنند.

صندوق‌های شاخصی معمولاً در مقایسه با صندوق‌های با مدیریت فعال، ریسک بیشتری دارند. دلیل این امر، آسیب‌پذیری آن‌ها در برابر نوسانات گسترده شاخص‌های بورس است که می‌تواند تأثیر چشمگیری بر ارزش خالص دارایی‌های (NAV) آن‌ها بگذارد. با این وجود، ماهیت متنوع این صندوق‌ها تا حدودی به کاهش ریسک ذاتی روش مدیریت غیرفعال کمک می‌کند.

انواع و بهترین‌ها صندوق های شاخصی

صندوق‌های شاخصی، ابزارهای سرمایه‌گذاری هستند که بر اساس معیارهای مختلف، سرمایه خود را به کار می‌گیرند. در بازار مالی ایران، این صندوق‌ها عمدتاً بر روی شاخص‌های اصلی بورس اوراق بهادار متمرکز هستند. شاخص کل، شاخص هم‌وزن و شاخص‌های ۳۰ و ۵۰ شرکت برتر تنها برخی از مواردی هستند که صندوق‌های شاخصی در آنها فعالیت می‌کنند.

در بازارهای جهانی، به‌ویژه در آمریکا، تنوع صندوق‌های شاخصی بسیار گسترده‌تر است. این صندوق‌ها نه تنها در بازار سهام، بلکه در شاخص‌های اوراق با درآمد ثابت و حتی کالا نیز سرمایه‌گذاری می‌کنند. مهم‌ترین دسته‌بندی این صندوق‌ها شامل موارد زیر است:

• صندوق شاخصی سهامی
• صندوق شاخصی اوراق بدهی
• صندوق شاخصی کالایی
• صندوق شاخصی ترکیبی

تفاوت عمده صندوق‌های شاخصی با صندوق‌های بخشی در نحوه مدیریت دارایی‌هاست؛ در حالی که صندوق‌های بخشی با مدیریت فعال فعالیت می‌کنند، صندوق‌های شاخصی از یک رویکرد غیرفعال در مدیریت سرمایه خود بهره می‌برند.

برترین صندوق‌های شاخصی در بازارهای جهانی

صندوق‌های شاخصی در سراسر جهان، به‌ویژه در ایالات متحده، بسیار پرطرفدار هستند. بازدهی صندوقی که شاخص S&P 500 را دنبال می‌کند، نمونه‌ای چشمگیر از عملکرد این ابزارهای مالی است. همان‌طور که در نمودار مشاهده می‌شود، سرمایه ۱۰۰ دلاری در سال ۱۹۷۰، تا سال ۲۰۲۲ به بیش از ۲۲ هزار دلار افزایش یافته است.

در ادامه، تعدادی از محبوب‌ترین صندوق‌های شاخصی جهان معرفی شده‌اند:

• Vanguard 500 Index Fund Admiral Shares (VFIAX)
• Fidelity Nasdaq Composite Index Fund (FNCMX)
• Fidelity 500 Index Fund (FXAIX)
• Vanguard Total Stock Market Index Fund Admiral (VTSAX)
• Schwab S&P 500 Index Fund (SWPPX)
• Schwab Total Stock Market Index Fund (SWTSX)

صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی مناسب چه افرادی است؟

صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی، با رویکردی متفاوت، ریسک پایین‌تری در مقایسه با صندوق‌های سهامی دارند. این ویژگی، آن‌ها را به انتخابی ایده‌آل برای سرمایه‌گذاران مبتدی و افرادی تبدیل می‌کند که به دنبال کسب بازدهی پایدار در بازار سرمایه هستند.

همچنین، برای سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها، نیازی به تخصص و تجربه در حوزه مالی نیست. این مزیت، صندوق‌های شاخصی را به گزینه‌ای عالی برای کارمندان و سایر افرادی تبدیل می‌کند که به دلیل مشغله‌های روزانه، فرصت و دانش کافی برای تحلیل و معامله مستقیم در بازار بورس را ندارند.

نحوه سرمایه گذاری در صندوق شاخصی

جهت سرمایه‌گذاری در صندوق‌های شاخصی، داشتن کد بورسی الزامی است. تمامی این صندوق‌ها در حال حاضر به صورت قابل معامله در بورس (ETF) عرضه می‌شوند، بنابراین معامله آن‌ها از طریق سامانه‌های معاملاتی کارگزاری‌ها برای شما امکان‌پذیر است.

مقایسه صندوق‌های شاخصی و سهامی: کدام یک برای شما مناسب است؟

صندوق‌های سرمایه‌گذاری، چه از نوع شاخصی و چه سهامی، هر دو روش‌هایی برای ورود به دنیای بورس هستند. با این حال، تفاوت‌های اساسی در رویکرد و عملکرد آن‌ها وجود دارد که شناختشان برای هر سرمایه‌گذاری ضروری است.

صندوق‌های شاخصی انتخاب ایده‌آلی برای سرمایه‌گذارانی هستند که به دنبال راهی ساده برای کسب بازدهی هم‌راستا با کل بازارند. این صندوق‌ها که با مدیریت غیرفعال فعالیت می‌کنند، سبد دارایی خود را بر اساس یک شاخص مشخص (مانند شاخص کل بورس) تشکیل می‌دهند. به همین دلیل، هزینه‌های مدیریتی آن‌ها به مراتب پایین‌تر است.

در سوی دیگر، صندوق‌های سهامی با رویکردی فعال مدیریت می‌شوند. مدیران این صندوق‌ها با استفاده از تحلیل‌های عمیق بنیادی و تکنیکال، به دنبال یافتن سهام‌هایی با ظرفیت رشد بالا هستند. هدف آن‌ها، کسب سودی بیشتر از میانگین بازار است. این صندوق‌ها به دلیل مدیریت حرفه‌ای و فعال، معمولاً کارمزدهای بالاتری دارند. همچنین، از آنجا که به شاخص خاصی محدود نیستند، آزادی بیشتری در انتخاب سهام برای سبد خود دارند و می‌توانند هر سهمی را که پتانسیل کسب سود دارد، خریداری کنند.

به طور خلاصه، اگر به دنبال سرمایه‌گذاری با هزینه پایین و بازدهی نزدیک به بازار هستید، صندوق شاخصی گزینه بهتری است. اما اگر ریسک‌پذیرتر هستید و به دنبال کسب بازدهی فراتر از بازار می‌گردید، صندوق سهامی می‌تواند پاسخگوی نیاز شما باشد.

جمع بندی:

انتخاب ابزار سرمایه‌گذاری مناسب نقش حیاتی در موفقیت شما ایفا می‌کند. همان‌طور که در این مقاله بررسی شد، صندوق‌های شاخصی و صندوق‌های سهامی دو گزینه محبوب برای سرمایه‌گذاران هستند، اما با رویکردهایی کاملاً متفاوت. شناخت این تفاوت‌ها، به شما کمک می‌کند تا بهترین تصمیم را بر اساس اهداف و میزان ریسک‌پذیری خود بگیرید.

اگر هدف شما سرمایه‌گذاری آسان و کسب بازدهی همگام با عملکرد کلی بازار است، صندوق شاخصی انتخاب هوشمندانه‌ای است. این صندوق‌ها با مدیریت غیرفعال و هزینه‌های کمتر، مسیری ساده و مطمئن را پیش روی شما قرار می‌دهند.

در مقابل، اگر فردی ریسک‌پذیر هستید و به دنبال کسب بازدهی فراتر از میانگین بازار می‌گردید، صندوق سهامی می‌تواند پاسخگوی شما باشد. این صندوق‌ها با مدیریت فعال و حرفه‌ای، فرصت بیشتری برای رشد سرمایه فراهم می‌کنند، البته با پذیرش ریسک بالاتر.

تیم آرمان تدبیر با ارائه تحلیل‌های دقیق و اطلاعات جامع، در کنار شماست تا با شناخت کامل این ابزارها، آینده مالی خود را به درستی بسازید. برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره تخصصی، می‌توانید با کارشناسان ما در تماس باشید.