اندیکاتور ATR چیست؟و کاربرد آن در تحلیل تکنیکال

برای اندازه‌گیری نوسان قیمت سهام، بررسی دامنه تغییرات قیمت یکی از بهترین راه‌ها محسوب می‌شود. برای محاسبه این دامنه، کافی است بالاترین و پایین‌ترین قیمت سهام را در یک دوره زمانی مشخص با هم مقایسه کنیم. در ادامه، جزئیات بیشتری درباره شاخص ATR، شامل نحوه محاسبه، کاربردهای آن در معاملات و نکات کلیدی برای استفاده بهینه در تحلیل تکنیکال را بررسی خواهیم کرد.

معرفی اندیکاتور ATR و کاربرد آن در نوسان‌گیری

اندیکاتور ATR که مخفف عبارت Average True Range به معنی «میانگین دامنه واقعی» است، یکی از ابزارهای مهم تحلیل تکنیکال برای سنجش نوسانات بازار به شمار می‌رود. این ابزار توسط ولز وایلدر در سال ۱۹۷۸ و در کتاب «مفاهیم جدید در سیستم‌های معاملاتی تکنیکال» معرفی شد. ATR با ارائه یک معیار دقیق از نوسانات، به فعالان بازار کمک می‌کند تا شناخت بهتری از تحرکات قیمت داشته باشند و بر این اساس، تصمیم‌های هوشمندانه‌تری بگیرند.

این اندیکاتور، نوسان‌ها را به صورت یک مقدار عددی مطلق محاسبه می‌کند و برخلاف برخی دیگر از شاخص‌ها، نتیجه آن به صورت درصد نمایش داده نمی‌شود. به همین دلیل، طبیعی است که اندیکاتور ATR در سهام‌هایی با قیمت بالاتر، عدد بزرگ‌تری نسبت به سهام‌های ارزان‌تر نشان دهد. برای روشن شدن این موضوع، فرض کنید دو سهم داریم: یکی در بازه قیمتی ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان و دیگری در محدوده ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان در حال معامله است. به طور قطع، ATR سهم اول به مراتب بالاتر خواهد بود. بنابراین، مقایسه مقدار ATR بین سهام‌های مختلف، کار درستی نیست.

فرمول و نحوه محاسبه اندیکاتور ATR

اندیکاتور ATR یا Average True Range، ابزاری مهم برای سنجش نوسان‌گیری در بازارهای مالی است. برای محاسبه این اندیکاتور، باید دو مرحله اصلی را دنبال کنید:

1. شناسایی دامنه واقعی (True Range)

ابتدا باید بزرگ‌ترین عدد را از میان سه گزینه زیر پیدا کنید. به این عدد، دامنه واقعی یا TR گفته می‌شود:

• بیشترین قیمت روز جاری (High) منهای کمترین قیمت همان روز (Low).
• بیشترین قیمت روز جاری (High) منهای قیمت پایانی روز قبل (Previous Close).
• کمترین قیمت روز جاری (Low) منهای قیمت پایانی روز قبل (Previous Close) که باید قدر مطلق آن را در نظر بگیریم.

فرمول TR به صورت زیر است:

TR=max[(Hight​−Lowt​),∣Hight​−Closet−1​∣,∣Lowt​−Closet−1​∣]

• Hight​: بالاترین قیمت در دوره جاری
• Lowt​: پایین‌ترین قیمت در دوره جاری
• Closet−1​: قیمت بسته شدن در دوره قبلی

2. میانگین‌گیری از دامنه‌های واقعی

پس از محاسبه TR برای یک دوره مشخص (که معمولاً ۱۴ روز در نظر گرفته می‌شود)، باید میانگین این مقادیر را به دست آوریم. در واقع، ATR میانگین متحرک نمایی (EMA) از TR در یک بازه زمانی مشخص است.

فرمول محاسبه ATR به شکل زیر است:

ATR=n∑i=1n​TRi​​

• TRi​: دامنه واقعی در دوره $i$ام
• $n$: تعداد دوره‌های زمانی که معمولاً ۱۴ است.

دوره های استاندارد برای محاسبه ATR

ولز وایلدر، ابداع‌کننده شاخص ATR، برای محاسبه آن یک دوره ۱۴ روزه را پیشنهاد داد. این بازه زمانی به عنوان یک معیار استاندارد شناخته می‌شود؛ زیرا حساسیت شاخص را در سطح مطلوبی نگه می‌دارد و از نادیده گرفتن نوسانات مهم جلوگیری می‌کند. با اینکه دوره ۱۴ روزه متداول است، انتخاب بازه‌های کوتاه‌تر یا بلندتر نیز امکان‌پذیر است. این انتخاب به عواملی چون استراتژی معاملاتی، افق سرمایه‌گذاری و ویژگی‌های هر بازار بستگی دارد. لازم به ذکر است که مقدار نهایی ATR به دوره زمانی انتخابی حساس بوده و با تغییر آن، نتایج متفاوتی به دست می‌آید.

کاربردهای اصلی میانگین دامنه واقعی (ATR)

ATR یا همان میانگین دامنه واقعی، ابزاری مهم برای تحلیلگران و معامله‌گران در بازارهای مالی است. این شاخص کاربردهای گوناگونی دارد که به شما کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری بگیرید. در ادامه به مهم‌ترین کاربردهای آن اشاره می‌کنیم:

۱. سنجش نوسانات بازار

ATR ابزاری قدرتمند برای سنجش میزان نوسانات قیمت یک دارایی است. وقتی مقدار این اندیکاتور بالا می‌رود، یعنی نوسانات قیمتی شدیدتر شده است و بازار پرالتهاب است. در مقابل، کاهش مقدار ATR نشان‌دهنده آرامش و نوسانات کمتر در بازار است. این اطلاعات به شما کمک می‌کند تا استراتژی‌های خود را با شرایط بازار هماهنگ کنید.

۲. تعیین نقطه خروج و حد ضرر (Stop Loss)

یکی از مهم‌ترین کاربردهای ATR، کمک به تعیین حد ضرر مناسب است. معامله‌گران با استفاده از این ابزار می‌توانند بهترین فاصله برای قرار دادن حد ضرر را مشخص کنند.

وقتی ATR مقدار بالایی را نشان می‌دهد، یعنی انتظار نوسانات بیشتری وجود دارد. در این شرایط، معامله‌گران برای اینکه از نوسانات شدید در امان باشند، حد ضرر خود را با فاصله بیشتری از قیمت فعلی قرار می‌دهند. برعکس، زمانی که ATR نوسانات کمی را نشان می‌دهد، برای بهره‌برداری از حرکات کوچک قیمت، حد ضرر را نزدیک‌تر تعیین می‌کنند.

تکنیک معروف «خروج شاندلیر» (Chandelier Exit) که توسط چاک لبو ابداع شده، نمونه‌ای از همین کاربرد است. این روش با تکیه بر ATR، نقاط مناسبی را برای حد ضرر در معاملات خرید و فروش تعیین می‌کند.

معایب اصلی در استفاده از اندیکاتور ATR

هر ابزار تحلیلی در بازار سرمایه، در کنار مزایایی که ارائه می‌دهد، معایب خاص خود را نیز دارد. اندیکاتور متوسط دامنه واقعی (ATR) که برای سنجش نوسانات به کار می‌رود، از این قاعده مستثنی نیست. معامله‌گران برای استفاده بهینه از این ابزار باید با دو نقطه ضعف کلیدی آن آشنا باشند.

نخستین نکته این است که نتایج ATR کاملاً وابسته به برداشت شخصی تحلیلگر است. هیچ معیار ثابتی برای تفسیر داده‌های این اندیکاتور وجود ندارد و هر فرد ممکن است با توجه به استراتژی و تجربه خود، از اعداد به دست آمده برداشت متفاوتی داشته باشد. این ویژگی، تحلیل را از یک رویکرد کاملاً عینی دور می‌کند و به آن رنگ و بویی از سلیقه شخصی می‌بخشد.

دومین محدودیت مهم ATR این است که این اندیکاتور تنها به مقدار نوسانات می‌پردازد و هیچ اطلاعاتی درباره جهت حرکت قیمت ارائه نمی‌دهد. به همین دلیل، ممکن است در نقاط حساس بازار، مانند تشکیل سقف و کف‌های جدید یا تغییر روند، معامله‌گر با تفسیری نادرست روبرو شود. برای مثال، زمانی که قیمت ناگهان در جهت مخالف یک روند قوی حرکت می‌کند و ATR نیز افزایش می‌یابد، برخی معامله‌گران به اشتباه تصور می‌کنند که این افزایش نوسان، تأییدی بر ادامه روند قبلی است، در حالی که دقیقاً برعکس آن صادق است.

با وجود این نقاط ضعف، ATR همچنان ابزاری ارزشمند در تحلیل تکنیکال به شمار می‌رود که با ارائه درکی عمیق‌تر از پویایی بازار، به تصمیم‌گیری بهتر کمک می‌کند. با این حال، استفاده از آن بدون در نظر گرفتن محدودیت‌هایش می‌تواند گمراه‌کننده باشد. بنابراین، برای رسیدن به نتایج دقیق‌تر و مطمئن‌تر، توصیه می‌شود همیشه ATR را در کنار سایر ابزارهای تحلیلی به کار ببرید.

جمع‌بندی: چگونه از ATR در معاملات خود بهره ببریم؟

همان‌طور که بررسی کردیم، اندیکاتور متوسط دامنه واقعی (ATR) ابزاری قدرتمند برای تحلیل‌گران و معامله‌گران در بازار سرمایه است. این شاخص با اندازه‌گیری نوسانات قیمت، به ما درکی عمیق‌تر از حرکت‌های بازار می‌دهد. ATR می‌تواند به شما در تعیین حد ضرر مناسب و ارزیابی شرایط پرریسک یا آرام بازار کمک کند.

با این حال، برای استفاده موثر از این اندیکاتور، نباید محدودیت‌های آن را نادیده گرفت. به یاد داشته باشید که ATR جهت حرکت قیمت را نشان نمی‌دهد و تفسیر نتایج آن تا حد زیادی به تجربه شخصی شما وابسته است.

در نهایت، اندیکاتور ATR زمانی بیشترین کارایی را دارد که در کنار سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال مورد استفاده قرار گیرد. با ترکیب این شاخص با الگوهای قیمتی، خطوط روند، و سایر اندیکاتورها، می‌توانید به تحلیلی جامع و دقیق‌تر دست یابید و تصمیمات معاملاتی بهتری بگیرید.